Grad Svač

Na samo 20 km od Ulcinja u pravcu Skadra, nalazi se nekadašnji grad Svač. Ovaj atraktivni lokalitet iznad samog jezera nalazi se u centru oblasti Ana Malit, i za meštane ovog kraja predstavlja njihovo glavno kulturno nasleđe. Čitavu oblast karakteriše bogata flora i fauna i prelepi seoski pejzaži. Svako selo ovog područja je bogato starim kamenim kućama, mlinovima i kaldramisanim putevima koji su do modernog doba bili u funkciji stanovništva.

Grad Svač se prema istorijskim dokumentima spominje od VIII veka. Međutim, prema podacima koji su dobijeni u toku arheoloških istraživanja koja su ovdje rađena 80-ih godina, utvrđeno je da je život ovde tekao još od neolitskog, eneolitskog, bronzanog, gvozdenog, antičkog, kasno antičkog, srednjeg veka sve do modernog doba. Imajući u vidu dobru poziciju, grad je uzeo identitet primorskog srednjevekovnog grada nalik onih u Dalmaciji i šire. Anamalsko polje je pružalo dobre uslove za poljoprivredu dok ga je Šasko jezero snabdevalo ribom. Reka Bojana, koja je plovna sve do blizine Skadra, bila je glavna arterija za komunikacije i trgovinu u svim istorijskim periodima, od Ilira pa sve do 1948. kada postaje pogranična zona. Sada se ovom rekom može ploviti samo malim ribarskim čamcima i sportskim rekrativnim kanuima.

Prema legendi koju opisuje Justinian iz Đenove u 1533. god., a koja se i sada priča među lokalnim stanovništvom, navodi se da je u Svaču postojalo crkava koliko ima dana u godini, dakle 365. Ovim je hteo ukazati na veliku vrednost ovog grada iz prošlosti, s obzirom da se danas u ruševinama nalaze ostaci 15 crkava.

U toku druge polovine XIV i početkom XV veka gradom upravlja poznata lokalna feudalna porodica Balšića, nakon čega grad prelazi u ruke Mletačke republike, ali tada je već izgubio svoj sjaj i moć koju je imao prethodnih vekova i postepeno se transforimisao u selo. Ovaj trend se nastavlja u periodu Osmanskih osvajanja i ekonomske krize tog stoleća. U vreme Osmanskog carstva u toku posete sveštenika Bicija 1610. godine, ovo malo naselje je imalo samo 80 kuća, dok vek i po kasnije, za vreme Bolice ono ima samo 50 kuća.

1777. godine, Svač je bio samo mala parohija koja je obuhvatala okolna sela, i život se nastvlja van zidina grada.

Tokom savremenog doba lokalitet je bio posećen od strane raznih putopisaca i istraživača i tako postao poznat i van granica današnje Crne Gore.